1955'te Fuar Şehirleri Kupası olarak start alan, 1971'den bu yana UEFA Kupası adı altında düzenlenen organizasyonun son finali Kadıköy'de oynanacak
Kupa 1955'te ilk defa Uluslararası Fuar Şehirleri Kupası adı altında hayata geçirilir. İlk maç 4 Haziran 1955 günü İsviçre'de Charlton ile Basel arasında oynanır. Charlton'ın 5-0 kazandığı bu maçta kupanın ilk golünü de İngiliz takımının Güney Afrikalı oyuncusu Eddie Firmani atar. İlk hat-trick ise Arsenal'in forveti Cliff Holton'a nasip olur. Ardından başındaki Uluslararası kelimesi atılarak ismi Fuar Şehirleri Kupası'na dönüştürülür. UEFA Kupası adını ise 1971'de alır ve ilk kupayı İngiliz takımı Tottenham müzesine götürür.
Başlangıçta iki ayaklı finallerle oynanan kupada, 1998'den itibaren tarafsız sahada oynanan tek maçlı finallere dönülür. Paris'teki Parc des Princes Stadı'nda Inter ve Lazio arasında oynanan bu finali Milano takımı 3-0 kazanır.
Galatasaray'ın zaferi
UEFA Kupası'nın Türk futbol tarihi açısından da anlamı çok farklı. Çünkü bir Türk takımının kazandığı ilk ve tek uzun soluklu Avrupa kupası o. Galatasaray, 2000 yılında Şampiyonlar Ligi'nden elendikten sonra 3. turdan itibaren katıldığı UEFA Kupası'nda adeta destan yazar. İtalya'dan Bologna, Almanya'dan Borussia Dortmund, İspanya'dan Mallorca ve İngiltere'den Leeds United'ı eleyerek finale yükselen Fatih Terim'in öğrencileri, 17 Mayıs'taki finalde Kopenhag'da İngiliz devi Arsenal'in karşısına çıkar. Finale kadar oynadığı 8 maçta yenilgi yüzü görmeyen, 5 galibiyet, 3 beraberlik alırken 15 gol atıp 6 gol yiyen sarı-kırmızı takım, Parken Stadı'ndaki finalde rakibiyle golsüz berabere kalır. Uzatma bölümü de golsüz biten karşılaşmada kupanın sahibini artık penaltı atışları belirleyecektir. Ergun Penbe, Hakan Şükür, Ümit Davala ve Giga Popescu ile penaltı atışlarını gole çeviren Galatasaray, Arsenal'e sağladığı 4-1'lik üstünlükle UEFA Kupası'nı Türkiye'ye getirir.
Son sahibi Zenit
2008 yılında Manchester'da oynanan final maçını kazanan Rusya'nın Zenit St. Petersburg takımı, kupanın şimdilik son sahibi. Türk oyuncu Fatih Tekke'nin de bir ucundan tuttuğu kupaya imzasını koyan Hollandalı teknik direktör Dick Advocaat ise yabancı bir takımın başında kupa kazanan antrenörler listesinde 5. sıraya adını ekledi. Daha önce 1962 ve 1963 yıllarında Valencia'nın başında iki kupa kazanan Arjantinli Alejandro Scopelli'nin açtığı yolu, İskoç Bill Shankly (Liverpool-1973), Hollandalı Huub Stevens (Schalke 04--997) ve Fransız Gerard Houllier (Liverpool-2001) izlemişti.
Asya'daki ilk final!
Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadı'nda oynanacak son UEFA Kupası Final maçı, İstanbul'da sahne alacak ikinci final olmasına rağmen, stadyumun Asya yakasında olması sebebiyle Avrupa dışında oynanan ilk UEFA Kupası finali unvanıyla tarihe geçecek. Hatırlandığı üzere, 2005'te Milan ve Liverpool takımlarının yer aldığı Şampiyonlar Ligi Finali İstanbul'da oynanmış, fakat Atatürk Olimpiyat Stadı'nın Avrupa yakasında bulunmasından dolayı bu durum söz konusu olmamıştı.
Clemence'in başarısı
UEFA Kupası'nı toplam üç kere kazanmış olan üç oyuncu arasından sadece Ray Clemence, bu kupayı farklı kulüplerin formasıyla kaldırmayı başarır. 1973 ve 1976 yıllarında Liverpool formasıyla şampiyonluğa ulaşan Clemence, 1984 yılında da Tottenham takımıyla kupaya uzanma başarısını gösterir. Kupayı üç defa kazanmış olan diğer iki oyuncu ise Giuseppe Bergomi ve Nicola Berti'dir. Bu futbolcular 1991, 1994 ve 1998 yıllarında Inter formasıyla şampiyonluğa ulaşır.
5 gollü rekor
UEFA Kupası'nın start aldığı 1971-72 sezonunun ilk turunda oynanan maçlardan birinde, Eintracht Braunschweig, Glentoran'ı 6-1 yener. 28 Eylül 1971'de oynanan bu maçta Ludwig Bründl 5 gol birden atarak tarihe geçer. Bu rekor bugüne kadar egale edilmiş olsa bile henüz geçilememiştir. 15 Eylül 1976 günü bir bezybol sahasında oynanan Derby County-Finn Harps maçı ise 12-0 bitmiş ve Derby County forması giyen Kevin Hector bu maçta 5 gol atarak Ludwig Bründl'in rekoruna ortak olur. 1992'de Uruguaylı Daniel Fonseca da Napoli formasıyla Valencia'ya beş gol atarak aynı rekorun ortakları arasına girer.
Ajax'ın 14-0'lı var
1984-85 sezonunda kupanın gol rekoru kırılır. Hollanda takımı Ajax, Lüksemburglu rakibi Red Boys Differdange'ı 14-0 yenerek kupa tarihinin en farklı galibiyetini alır. Bu maçta 5 gol atan Marco Van Basten de UEFA Kupası tarihinde bir maçta en çok gol atan oyuncular listesine adını yazdırır. Bu maçın bir başka ilginç yanı, Lüksemburg'daki ilk karşılaşmanın 0-0 sona ermiş olmasıdır.
İki maçta 21 gol
1972-73 sezonunda bir başka rekor kırılır. Yine bir Lüksemburg takımı olan Rumelange, çift ayaklı maçların toplamında 21-0'lık bir farkla Feyenoord'a elenerek tarihe geçer. İlk maçın ilk 17 dakikasında 3 gol atmayı başaran Feyenoord, Rotterdam'da oynanan bu maçı 9-0 kazanır. Rövanşta ise ilk 10 dakikada 3 gol atan Hollanda takımı, bu maçtan da 12-0'lık galibiyetle ayrılır. Oynanan iki maçta toplam 11 farklı futbolcu gol atma başarısını gösterir.
Krallık tacı Larsson'un
UEFA Kupası tarihinin gol krallığı tacı Henrik Larsson'a ait. Feyenoord, Celtic ve Helsingborg takımlarıyla çıktığı maçlarda attığı toplam 37 golle turnuvanın gelmiş geçmiş en golcü futbolcusu olan İsveçli santrforu, 29 golle Alman Dieter Müller izliyor. İki golcünün ortak özellikleri ise kupayı kazanmayı başaramamış olmaları.
Bir sezon içinde en fazla gol atan oyuncular listesinde ise Alman Jürgen Klinsmann ilk sırada yer alıyor. 1995-96 sezonu finalinde Zinedine Zidane'ın formasını giydiği Bordeaux'yu toplamda 5-1'lik averajla yenerek şampiyon olan Bayern Münih'in, o sezon attığı 32 golün 15 tanesinde Klinsmann'ın imzası bulunuyor. 1980-81 sezonunda kupayı kazanan Ipswich Town'ın santrforu John Wark ise 14 gol atarak Klinsmann'a yaklaşsa da rekora ulaşmayı başaramadı.
KUTU
UEFA'nın en ağır kupası
20 Mayıs 2009 günü UEFA Kupası'nı kazanan takımın kaptanı, Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadı'nın merdivenlerini çıktığında, UEFA'nın ödülleri arasındaki en ağır kupayı kaldıran en son kişi olmuş olacak. Tam 15 kilogram ağırlığındaki kupanın alabileceği şampanya miktarını hesaplayabilmek için bilinmesi gereken; kupanın 65 cm. yüksekliğe, 33 cm. genişliğe ve 23 cm. derinliğine sahip olduğu.
İsviçreli sanatçı Alex W. Diggelman tarafından tasarlanan UEFA Kupası, sarı renkli, mermer bir sütun tabanın üzerine yerleştirilmiş gümüş kaplamalı bir kupa ve ünlü sanatçı Bertoni tarafından Milano'daki atölyelerde ustalıkla yapıldı. Diğer Avrupa kupalarından farklı olarak, UEFA Kupası'nın tutulabilecek bir kulpu bulunmuyor. Ayrıca bütün en iyi tasarımlar gibi sade bir görünüme sahip. Sütun tabanın hemen üst bölümünde, topu almak için mücadele eden bir grup futbolcu yer alıyor ve aslında bu oyuncular, sekizgen kupayı gösterişli bir şekilde süsleyen UEFA'nın amblemini destekliyor. 2010 yılında UEFA Kupası'nın adı "UEFA Europa League" olarak değiştirileceği için yeni bir kupa tasarlanacak ve UEFA Kupası Şampiyonu olan takımın kaptanı, yeni tasarlanmış olan bu kupayı Hamburg'da kaldıracak.
Onlarca yıldır, turnuva yönetmeliğine göre şampiyon olan her kulüp UEFA Kupası'na sadece bir sene süresince sahip olabilirdi. Bir yıllık süreç tamamlandıktan sonra ise kazanan takıma, yaklaşık 23 bin euro değerindeki gerçek kupanın beşte dördü büyüklüğünde, aslına çok benzeyen ve maliyeti 2 bin euro civarında olan taklit bir kupa takdim edilirdi. UEFA Kupası'nı arka arkaya üç kez ya da toplamda beş kez kazanan kulüp, kupanın orijinalini alabilecekti. Ancak bu durum bugüne kadar hiç yaşanmadı ve yaşanmayacak! Bu sebeple geçen sezon yönetmelikte yapılan değişikliklerin ardından UEFA Kupası'nın bundan böyle UEFA'da kalmasına ve asıl kupa yerine onunla tamamen aynı büyüklüğe sahip bir kopyasının kulüplere teslim edilmesine karar verildi. Ayrıca gelecek dönemlerde herhangi bir takımın kupayı 3 kez arka arkaya veya toplamda 5 defa kazanması durumunda, bu başarının UEFA tarafından kesinlikle ödüllendirilmesi konusunda uzlaşmaya varıldı.
| 03.05.72 | Wolverhamp. | Wolverhampton W - Tottenham Hotspur FC | 1-2 |
| 17.05.72 | London | Tottenham Hotspur FC - Wolverhampton W | 1-1 |
| 10.05.73 | Liverpool | Liverpool FC - Borussia Mönchengladbach | 3-0 |
| 25.03.73 | M'gladbach | Borussia Mönchengladbach - Liverpool FC | 2-0 |
| 21.05.74 | London | Tottenham Hotspur FC - Feyenoord | 2-2 |
| 29.05.74 | Rotterdam | Feyenoord - Tottenham Hotspur FC | 2-0 |
| 07.05.75 | Düsseldorf | VfL Borussia Mönchengladbach - FC Twente | 0-0 |
| 21.05.75 | Enschede | FC Twente - VfL Borussia Mönchengladbach | 1-5 |
| 28.04.76 | Liverpool | Liverpool FC - Club Brugge KV | 3-2 |
| 19.05.76 | Brüj | Club Brugge KV - Liverpool FC | 1-1 |
| 04.05.77 | Torino | Juventus - Athletic Club Bilbao | 1-0 |
| 18.05.77 | Bilbao | Athletic Club Bilbao - Juventus ** | 2-1 |
| 26.04.78 | Bastia | SC Bastia - PSV Eindhoven | 0-0 |
| 09.05.78 | Eindhoven | PSV Eindhoven - SC Bastia | 3-0 |
| 09.05.79 | Belgrad | FK Crvena Zvezda - Borussia M'gladbach | 1-1 |
| 23.05.79 | Düsseldorf | Borussia M'gladbach - FK Crvena Zvezda | 1-0 |
| 07.05.80 | M'gladbach | Borussia M'gladbach - Eintracht Frankfurt | 3-2 |
| 21.05.80 | Frankfurt | Eintracht Frankfurt - Borussia M'gladbach ** | 1-0 |
| 06.05.81 | Ipswich | Ipswich Town FC - AZ 67 Alkmaar | 3-0 |
| 20.05.81 | Amsterdam | AZ 67 Alkmaar - Ipswich Town FC | 4-2 |
| 05.05.82 | Göteborg | IFK Göteborg - Hamburger SV | 1-0 |
| 19.05.82 | Hamburg | Hamburger SV - IFK Göteborg | 0-3 |
| 04.05.83 | Brüksel | RSC Anderlecht - SL Benfica | 1-0 |
| 18.05.83 | Lizbon | SL Benfica - RSC Anderlecht | 1-1 |
| 09.05.84 | Brüksel | RSC Anderlecht-Tottenham Hotspur FC | 1-1 |
| 23.05.84 | London | Tottenham Hotspur FC - RSC Anderlecht *** | 1-1 |
| 08.05.85 | Szekesfeher. | Videoton FCF - Real Madrid CF | 0-3 |
| 22.05.85 | Madrid | Real Madrid CF - Videoton FCF | 0-1 |
| 30.04.86 | Madrid | Real Madrid CF - 1. FC Köln | 5-1 |
| 06.05.86 | Berlin | 1. FC Köln - Real Madrid CF | 2-0 |
| 06.05.87 | Göteborg | IFK Göteborg - Dundee United FC | 1-0 |
| 20.05.87 | Dundee | Dundee United FC - IFK Göteborg | 1-1 |
| 04.05.88 | Barcelona | RCD Espanyol - Bayer 04 Leverkusen | 3-0 |
| 18.05.88 | Leverkusen | Bayer 04 Leverkusen - RCD Espanyol *** | 3-0 |
| 03.05.89 | Napoli | SSC Napoli - VfB Stuttgart | 2-1 |
| 17.05.89 | Stuttgart | VfB Stuttgart - SSC Napoli | 3-3 |
| 02.05.90 | Torino | Juventus - ACF Fiorentina | 3-1 |
| 16.05.90 | Avellino | ACF Fiorentina - Juventus | 0-0 |
| 08.05.91 | Milan | FC Internazionale Milano - AS Roma | 2-0 |
| 22.05.91 | Rome | AS Roma - FC Internazionale Milano | 1-0 |
| 29.04.92 | Torino | Torino FC - AFC Ajax | 2-2 |
| 13.05.92 | Amsterdam | AFC Ajax - Torino FC | 0-0 |
| 05.05.93 | Dortmund | BV Borussia Dortmund - Juventus | 1-3 |
| 19.05.93 | Torino | Juventus - BV Borussia Dortmund | 3-0 |
| 26.04.94 | Viyana | SV Austria Salzburg - FC Internazionale Milano | 0-1 |
| 11.05.94 | Milano | FC Internazionale Milano- SV Austria Salzburg | 1-0 |
| 03.05.95 | Parma | Parma FC - Juventus | 1-0 |
| 17.05.95 | Milano | Juventus - Parma FC | 1-1 |
| 01.05.96 | Münih | FC Bayern München - Girondins Bordeaux | 2-0 |
| 15.05.96 | Bordeaux | Girondins Bordeaux - FC Bayern München | 1-3 |
| 07.05.97 | Gelsenkirchen | FC Schalke 04 - FC Internazionale Milano | 1-0 |
| 21.05.97 | Milano | Internazionale Milano - FC Schalke 04 *** | 1-0 |
| 06.05.98 | Paris | Internazionale Milano - S.S. Lazio | 3-0 |
| 12.05.99 | Moskova | Parma FC - Olympique de Marseille | 3-0 |
| 17.05.00 | Kopenhag | Galatasaray AS - Arsenal FC **** | 4-1 |
| 16.05.01 | Dortmund | Liverpool FC - Deportivo Alavés ° | 5-4 |
| 08.05.02 | Rotterdam | Feyenoord - BV Borussia Dortmund | 3-2 |
| 21.05.03 | Sevilla | FC Porto - Celtic FC °° | 3-2 |
| 19.05.04 | Göteborg | Valencia CF - Olympique de Marseille | 2-0 |
| 18.05.05 | Lizbon | CSKA Moskva - Sporting Clube de Portugal | 3-1 |
| 10.05.06 | Eindhoven | Sevilla FC - Middlesbrough FC | 4-0 |
| 16.05.07 | Glasgow | Sevilla FC - RCD Espanyol ***** | 2-2 |
| 14.05.08 | Manchester | FC Zenit St.Petersburg - Rangers FC | 2-0 |
* UEFA Kupası'nı En Çok Kazananlar
+ Kulüpler
3 FC Internazionale Milano (1990/91, 1993/94, 1997/98)
3 Juventus (1976/77, 1989/90, 1992/93)
3 Liverpool FC (1972/73, 1975/76, 2000/01)
2 Feyenoord, IFK Göteborg, Parma FC, Real Madrid CF, Tottenham Hotspur FC, VfL Borussia Mönchengladbach, Sevilla FC
+ Oyuncular
3 Ray Clemence (Liverpool - 1972/73, 1975/76, Tottenham - 1983/84)
3 Giuseppe Bergomi (Inter - 1990/91, 1993/94, 1997/98)
3 Nicola Berti (Inter - 1990/91, 1993/94, 1997/98)
+ Teknik Direktörler
3 Giovanni Trapattoni (Juventus 1976/77, 1990/91, 1992/93)
2 Juande Ramos (Sevilla 2005/06, 2006/07)
+ Ülkeler
9 İtalya
6 İngiltere, Almanya
5 İspanya
4 Hollanda
2 İsveç, Rusya
1 Belçika, Portekiz, Türkiye
* UEFA Kupası Tarihinde En Çok Forma Giyen Oyuncular
96 Giuseppe Bergomi (Inter)
69 Walter Zenga (Inter)
66 Enzo Scifo (RSC Anderlecht, Inter, FC Girondins de Bordeaux, AJ Auxerre, Torino Calcio, AS Monaco FC)
63 David Narey (Dundee United FC)
* UEFA Kupası Tarihinde En Fazla Gol Atan Oyuncular
37 Henrik Larsson (Feyenoord, Celtic FC, Helsingborgs IF)
29 Dieter Müller (1. FC Köln, VfB Stuttgart, Bordeaux)
25 Alessandro Altobelli (Inter, Juventus)
* Bir Sezon İçerisinde UEFA Kupası'nda En Fazla Gol Atan Oyuncular
15 Jürgen Klinsmann (FC Bayern München, 1995/96)
14 John Wark (Ipswich Town FC, 1981/82)
12 Derlei (FC Porto, 2002/03)
UEFA Kupası Finali'nde en çok yer alan ülkeler
15 kez
İtalya (9 galibiyet/6 mağlubiyet)
13 kez
Almanya (6 galibiyet/7 mağlubiyet)
10 kez
İngiltere (6 galibiyet/4 mağlubiyet)
9 kez
İspanya (5 galibiyet/4 mağlubiyet)
6 kez
Hollanda (4 galibiyet/2 mağlubiyet)
4 kez
Fransa (4 mağlubiyet)
3 kez
Belçika (1 galibiyet/2 mağlubiyet)
Portekiz (1 galibiyet/2 mağlubiyet)
İskoçya (3 mağlubiyet)
2 Kez
İsveç (2 galibiyet)
Rusya (2 galibiyet)
1 kez
Türkiye (1 galibiyet)
Yugoslavya (1 mağlubiyet)
Macaristan (1 mağlubiyet)
Avusturya (1 mağlubiyet)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder